Vertrouwen in een digitale werkelijkheid

Wat betekent het als we straks niet meer zeker weten wat écht is? Als we vaker communiceren met chatbots dan met mensen? En als zelfs onze identiteit digitaal maakbaar wordt? Tijdens zijn sessie ‘Technologie verandert hoe we verbinden – of we willen of niet’ op POWERHOUSE Van Spaendonck neemt onderzoeker, analist en trendwatcher Sander Duivestein het publiek mee in de wereld van digitale ontwikkelingen. Hij belicht hoe kunstmatige intelligentie (AI) en andere technologieën ons dagelijks leven, ons werk en het vertrouwen in elkaar beïnvloeden.

Sander opent zijn sessie met voorbeelden die voor velen herkenbaar zijn. Foto’s van beroemdheden die viraal gaan, maar later nep blijken te zijn. Zoals de bekende foto’s van de paus in een hippe, witte pufferjas. Of zangeressen die miljoenen streams krijgen op Spotify, maar in werkelijkheid niet bestaan. Zelfs nieuwsberichten worden soms volledig gegenereerd door AI.

Geen sciencefiction of toekomstvisie, maar deze voorbeelden zijn een scherpe en soms confronterende reality check van de wereld waarin we nú al leven. We worden dagelijks geconfronteerd met een werkelijkheid waarin echt en nep in elkaar overlopen en vaak niet meer van elkaar te onderscheiden zijn.

“We spelen met de werkelijkheid. Het is steeds vaker dat we kunnen vormgeven of vervormen. Van bewerkte selfies tot deepfake video’s: wat echt is, is moeilijker te bepalen. En dat heeft gevolgen voor hoe we elkaar vertrouwen,” zegt Sander.

Deze maakbare digitale realiteit heeft ook invloed op hoe we naar onszelf en ons lichaam kijken. De grens tussen online en offline vervaagt: als we onszelf voortdurend vergelijken met bewerkte beelden op sociale media of AI-gegenereerde perfectie, ontstaat er druk om daar in het echte leven aan te voldoen. Dat zie je terug in de groeiende populariteit van cosmetische ingrepen, filters en andere manieren om je uiterlijk aan te passen.

Waar de voorbeelden van deepfakes en nepinformatie vooral de risico’s van technologie laten zien, benadrukt Sander ook de kansen die AI biedt. Hij deelt zijn eigen ervaring: met behulp van ChatGPT liet hij een trainingsschema maken dat helemaal was afgestemd op zijn doelen en dagelijks leven. Het resultaat? Hij viel flink wat kilo’s af, voelde zich fitter en kreeg meer grip op zijn gezondheid. Een duidelijk voorbeeld van hoe AI op een positieve manier kan bijdragen.

Ook in andere sectoren, zoals de zorg, zijn er veelbelovende toepassingen met behulp van AI. Zo kan kunstmatige intelligentie helpen bij het analyseren van medische beelden, zoals een röntgenfoto. Dit bespaart artsen tijd, die zij beter inzetten voor hun patiënten. Een mooi voorbeeld van hoe AI de mens niet zal vervangen, maar juist een hulpmiddel biedt dat meer ruimte geeft voor persoonlijk contact.

Tegelijkertijd waarschuwt Sander voor de keerzijde. Er zijn voorbeelden van mensen die emotioneel afhankelijk raken van chatbots, of zelfs in de war raken door gesprekken met AI. De technologie is krachtig en beïnvloedt niet alleen ons werk, maar ook hoe we denken, voelen en keuzes maken. Dat maakt het extra belangrijk om bewust en kritisch om te gaan met wat we AI laten doen.

“Er zit tegenwoordig altijd een scherm tussen ons en de werkelijkheid in. Daarom is het niet alleen de vraag wat AI kan, maar vooral wat je ermee wil. Het is aan jou om de richting te geven aan hoe je technologie inzet, op een manier dat het bijdraagt in je werk, welzijn en de samenleving,” vertelt Sander.

Sander legt uit dat we nu een grote verandering doormaken in hoe we omgaan met digitale technologieën zoals AI. In de eerste fase gebruiken we ze vooral als assistenten, zoals we nu zien bij toepassingen als ChatGPT. In de tweede fase worden deze systemen slimmer en nemen ze zelfstandig taken over: dat noemen we de fase van de agent. Uiteindelijk komen we in de regisseursfase, waarin mensen meerdere digitale systemen aansturen die volledig zelfstandig werken.

De veranderingen die technologie met zich meebrengt, zijn niet alleen technisch van aard. Ze blijven ook menselijk. Ze vragen van ons flexibiliteit en het vermogen om ons continu aan te passen aan nieuwe realiteiten.

Sander sluit af met een duidelijke oproep: “Durf te experimenteren met de mogelijkheden die AI en andere digitale tools bieden, zonder de menselijke maat uit het oog te verliezen. Alleen door te blijven leren en uitproberen, kunnen we bewust bepalen hoe we technologie inzetten en welke rol wij daarin willen spelen. Vraag jezelf dus nu eens: hoe stel jij de toekomst van je eigen werk voor in een tijdperk met AI?”